"Osmanlı Devleti’nde Konya şehrinin tarihi süreç içerisinde sürekli bir değişim gösterdiği ve arttığı anlaşılmaktadır. Yavuz Sultan Selim döneminde Konya’da 79 mahalle bulunurken, III. Murat Döneminde mahalle sayısı 123 olmuştur.
50- 60 yıl gibi bir sürede yaklasık 44 mahalle artmıştır. III. Murat’ın kaydettirmiş olduğu tahrir defterlerinde Konya mahalleleri ve bu mahallelerde bulunan mükellef sayısı aşağıda belirtilmiştir.
Buna göre III. Murat dönemi Konya’daki mahallelerden biri de 59 mükellef ile Değirmen deresi (Meram vadisinde) kaydıyla geçiyor.
Buna göre Vâdi-i Meram mahallesinin diğer eski bir adı da DEĞİRMEN DERESİ oluyor."
XIX. Yüzyılda ise Konya’nın Mahalleleri arasında en büyük ve en çok nüfusa sahip olanı 184 hane ile Vadi-i Meram.
İncelememiz dönemiyle ilgili elde edilen bilgilere göre, Konya’da 145 mahalle, 39 karye ve Sudirhemi Nahiyesi ile Nefsi Silleye Reaya Karyesi’ne ait 6 mahalle, toplam 8723 hane bulunmaktadır. Mahallelerde bulunan hane sayılarına baktıgımız zaman, bazı mahallelerin çok büyük bazı mahallelerin ise çok küçük oldugunu görmekteyiz.
En büyük mahalle, 191 hanesi bulunan Kerim Dede mahallesidir. Bunların dısında, Vadi Meram 184, Büyük Sinan Mahallesi 147, Bolatlar Mahallesi 120, Karaçagan Mahallesi 106, Zincirlikuyu Sarnıç Sokagı 94, Ulu Irmak Saki Cemaati ve Hacı Cemil Mahallesi 91 haneden olusmakta olup, diger büyük mahallelerdir. Bu kadar büyük mahalleler oldugu gibi, çok küçük mahalleler de vardır. Örnegin, Göçük Mahallesi 1, marat mahallesi 3, Kalecik Mahallesi 4 haneden olusur. Dolayısıyla da en küçük mahalleler de bu mahallelerdir.
Fiziki Durumdan Esinlenerek simlendirilen Mahalleler:
İsimlerini
dağ, tepe, ırmak, çukur, ova gibi fiziki özelliklerden alan mahalle
isimleri: Akçesme, Ulu Irmak Saki Cemaati, Terhane, Sadırların Kayacuk
Mescidi, Kayacuk Arapları, Nehri Kafur, Nisan Tası, Kalecik, Vâdi-i
Meram gibi mahalleler isimlerini fiziki yapılarından almıstır.
Konya’da Temettuât Vergisinin Degerlendirilmesi
İnceledigimiz
defter Hicri 1257( 1841) tarihini defteri olması nedeniyle temettuât
vergisinin uygulamaya konulmasının hemen ertesi yılına aittir. Bu
defterdeki bilgilerin oldukça sınırlı olması nedeniyle, vergilerin neye
göre alındıgını tam olarak ortaya koyamadık. Bu vergilerin en önemli
özelliginin hanelerin gelir düzeyine göre belirlendigini düsünecek
olursak, bu gayet normaldir. Defterde mahalleler belirli vergi
sınıflarına ayrılmıs olup, herkese esit derecede vergiler dagıtılmıstır.
Dagıtılan bu vergiler iki taksit halinde; birisi mayıs digeri kasım
ayında alınmıstır. Defterde sadece mahalle adları, vergi sınıfları ve
vergi mükelleflerinin adları vardır. Dolayısıyla bu defterlere bakarak,
vergi mükelleflerinin yaptıgı isi ve gelir düzeylerini tam olarak tespit
etmemiz mümkün degildir. Ancak, vergi mükelleflerinin isimlerinin
basında bulunan meslek adlarından vergi mükelleflerinin ne is yaptıgı hakkında bilgi sahibi olabiliriz
Vergilerin sınıflandırılmasına göre hane sayısı
1.Sınıf 2.Sınıf 3.Sınıf 4.Sınıf 5.Sınıf 6.Sınıf 7.Sınıf 8.Sınıf 9.Sınıf 10.Sınıf 11.Sınıf Toplam
8
13 16 41 40 46
20 Toplam: 184
Mahallelerden sınıflara göre alınan vergi miktarı
1.Sınıf 2.Sınıf 3.Sınıf 4.Sınıf 5.Sınıf 6.Sınıf 7.Sınıf 8.Sınıf 9.Sınıf 10.Sınıf 11.Sınıf Toplam
1193 1288 1266 2424 1956 1631 382 Toplam: 10141
Hicri 1257( 1841) tarihini deftere göre Vadi-i Meram Konya'nın en fazla vergi veren mahallesi durumundadır.
Kaynak:
MEHMET YILMAZ, Konya merkez kazası temettuatı 1841-1842, Niğde
Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / İlköğretim Anabilim Dalı,
2006